Arkadaşlar, avasküler nekroz (AVN) dediğimiz durum en çok kalça ekleminde görülüyor. Basitçe anlatmak gerekirse, femur başını besleyen damarlar tıkanıyor, kemik yeterince beslenemediği için canlılığını yitiriyor ve zamanla çöküyor.
Peki, neden oluyor? Açıkçası, vakaların yarıdan fazlasında sebebi tam olarak bilmiyoruz. Ama bildiklerimiz arasında en yaygın olanlar; yüksek doz kortizon kullanımı, alkol bağımlılığı, kemoterapi, kan pıhtılaşma bozuklukları ve bazı kan hastalıkları (örneğin orak hücreli anemi).
Belirtiler ve Tanı Süreci
AVN’nin ilk ve en belirgin belirtisi kasık ağrısıdır. Bu ağrı bazen öyle şiddetli olur ki bırakın yürümeyi, kalçanızı kıpırdatamazsınız. Ama bazı hastalarda sadece hafif bir ağrı ile de ilerleyebilir. Ağrının tipik özelliği, kalça hareket ettikçe artması ve dizin ön tarafına doğru yayılmasıdır. Hastalık süresince ağrılı ve ağrısız dönemler birbiriyle yer değiştirir.
Tanı koymak için en güvenilir yöntem MR’dır. Maalesef en büyük hata, hastaya röntgen çekilip “Bir şeyin yok.” denilerek eve gönderilmesidir. Oysa röntgen, 4. evreye kadar tamamen normal görünebilir ve bu süreçte çok kıymetli zaman kaybedilir. Kural net: Kalça ağrısı varsa ve muayenede AVN bulgusu görülüyorsa, mutlaka MR çekilmelidir.
MR, %99 doğrulukla tanı koyar. Ancak deneyimsiz radyologlar ve ortopedistler bazen bunu geçici kemik iliği ödemi ile karıştırabilir. Yanlış tanı konulursa gereksiz ameliyatlara ve hastalar için büyük strese yol açılabilir.
MR sadece teşhis koymaz, aynı zamanda hastalığın hangi evrede olduğunu da gösterir. İşte bu kısım kritik, çünkü yanlış yapılan evreleme, yanlış tedaviye neden olabilir.
Evreler ve Tedavi Yöntemleri
1. Evre
Bu evrede ağrı başlar ve MR’da eklem kıkırdağının altında ödem görülür ama henüz sınırları netleşmemiştir. Eğer hastanın AVN nedeni biliniyorsa, sebebi ortadan kaldırılmalıdır. Burada vakit kaybetmeden Core Dekompresyon yapılmalıdır. Eğer erken dönemde uygulanırsa, %80 oranında başarılı sonuçlar alınabilir.
Ozon tedavisi, koltuk değneği, istirahat ya da hiperbarik oksijen tedavisi gibi yöntemler bu evrede maalesef zaman kaybından başka bir şey değildir.
2. Evre
MR’da AVN alanı artık net bir şekilde görünür ama eklem kıkırdağı henüz sağlamdır, yani çökmemiştir. Core Dekompresyon ameliyatı bu aşamada da uygulanabilir ancak başarı oranı %40-60 arasındadır.
Eğer hasta 30 yaş altındaysa ve core dekompresyon yeterli olmazsa, Vaskülarize Fibula Grefti dediğimiz daha ileri bir cerrahi seçenek uygulanabilir. Eğer iyi yapılırsa, başarı oranı %80’lere kadar çıkabilir.
3. Evre
Bu evrede artık MR’da eklem kıkırdağında çatlaklar ve küçük çökmeler görülmeye başlanır. Burada bazı cerrahlar vaskülarize fibula grefti uygularken, bazıları sadece ağrı tedavisi ile ilerler. Eğer ağrı çok şiddetliyse, kalça protezi gündeme gelir.
Ben şahsen 30 yaş altındaki evre 3 hastaları, bu konuda uzmanlaşmış deneyimli mikrocerrahilere yönlendiriyorum.
4. Evre
Burada artık iş işten geçmiş oluyor: Femur başı çöküyor ve tek tedavi seçeneği protez oluyor. Ancak ilginç bir nokta var: Bu evrede olup da ağrısı az olan hastalar var. Eğer ağrı tolere edilebiliyorsa, protez ameliyatı için acele etmeye gerek yok. Aktivite kısıtlaması da yok.
Core Dekompresyon (Kor Dekompresyon) Ameliyatı
AVN’nin temel nedeni femur başını besleyen damarların tıkanmasıdır. Bunun sonucunda oluşan ödem, bölgedeki basıncı artırır ve daha fazla damarın tıkanmasına yol açar. Core Dekompresyon, işte bu ödemi azaltarak baskıyı düşürmeyi ve kalan damarların daha fazla kan taşımasını sağlamayı amaçlar.
Ameliyat sırasında, femur başına 3-4 tane 3.2 mm’lik veya tek bir 8 mm’lik kanal açılır. Bu kanallar sayesinde bölgedeki basınç düşürülerek yeni damar oluşumu tetiklenir ve kemik iyileşmeye başlar.
🔹 Core Dekompresyon sadece 1. ve 2. evrelerde yapılır.
🔹 1. evrede başarı oranı %80, 2. evrede %40-60’tır.
🔹 Ameliyat sonrası 6 hafta çift koltuk değneği ile yürüme, ardından 2 hafta tek değnek kullanma gereklidir.
Başarı oranı, cerrahın deneyimine ve ameliyathanenin donanımına bağlıdır. Biz kliniğimizde hastanın ve hastalığın durumuna göre kök hücre veya prp gibi tedaviler ile destekleyip bölgedeki iyileşmeyi hızlandırmayı amaçlıyoruz.
Vaskülarize Fibula Grefti (Damarlı Fibula Grefti)
Fibula, diz altındaki iki kemikten biridir ve yük taşıma görevi yoktur. Bu kemikten bir parça, onu besleyen damarlarla birlikte alınıp avasküler femur başına yerleştirilir. Sonrasında damarlar, bacak damarlarına dikilir.
Bu operasyon yalnızca deneyimli mikrocerrahlar tarafından yapılmalıdır! Çünkü ne kadar mükemmel yapılsa da, greftin damarlarının tıkanma riski her zaman vardır.
🔹 Genellikle 2. evrede nadiren, ama daha çok 3. evrede genç hastalar için uygundur.
🔹 Eğer femur başında kısmi bir çökme varsa, protez gereksinimini geciktirebilir hatta tamamen önleyebilir.
Avasküler nekroz sinsi ilerleyen, erken teşhisi ve doğru tedaviyi gerektiren bir hastalık. Eğer erken yakalanırsa ve doğru müdahale edilirse, kalça protezine gerek kalmadan hastalar uzun yıllar ağrısız yaşayabilir. Ama yanlış teşhis veya zaman kaybı, durumu hızla kötüleştirir.
Bu yüzden:
✔ Kalça ağrınız varsa mutlaka MR çektirin.
✔ Deneyimli bir ortopediste danışın.
✔ Uygun evrede, doğru tedavi yöntemini seçin.
Op. Dr. Ali Varlı
Fizyorad Cerrahi Tıp Merkezi
0 258 264 03 04
